ANLAR VE İNSANLAR : İKİNCİ BÖLÜM, SİVAS – DİVRİĞİ

ANLAR VE İNSANLAR : İKİNCİ BÖLÜM, SİVAS – DİVRİĞİ :

Uyuyakalmışım. Bir gün önceki gece yolculuğu ve gün boyunca uykusuz duraksız Sivas’ın içinde deli tavuklar gibi koşuşturup dururken attığım binlerce adım sayesinde saat yedi buçuk gibi isyan ederek çıkıyorum sıcacık yatağımdan. Sersem gibiyim, yorgunum, her yanım ağrıyor. Derhal B planımı uygulamaya koyuluyorum. B planım olmadığından bir B planı yaratıyorum. O da şu: Acil giyinme, acil sokağa fırlama ve acil acil  ne yapacağıma gittiğim yerde karar verme. Sivas’ın bir başından bir başına uzun uzun yollarını aşıp Kanal 58’in olduğu sokağa varmam çok az bir zamanımı alıyor panikten. İlk önce on buçuk arabasına bilet alıyorum ama gene çalışanların benim için doğru bir şekilde planlama yapmaları sayesinde kendimi Sivas Garı’nda bulmam çok da zamanımı almıyor. Divriği’ye gidiyorum. Tekrar. Şebinkarahisar yarına kalıyor. Elemanlar vargüçleriyle benim için program yaptıktan sonra aynı güçleriyle ve sabırla beni Divriği trenine yetiştiriyorlar. Aslında amaçları otobüsle yollamak olsa da maalesef ki düşük sezonun azizliğine uğrayıp Divriği otobüsünün öğleden sonra kalkacağını öğreniyoruz. Sizin kabahatiniz beni otogara getirmek diye hiç tanımadığım adamlara kaprislenmelerim evrende doğru mesajı gönderdiğimin bir işareti olarak bana gani gani geri dönüyor ve benim için çaresiz ikinci şıkkı uygulamaya geçiyorlar. O da şu: “Gidenlerden biri kızı gara bıraksın”. Her yiğidin bir B planı var canım ülkemde. Bırakılıyorum ben de bu sayede gideceğim yere. Bütün edepsizliklerinizin söktüğü şehirler olmalı. Benimki Sivas olabilir diye düşünüyorum ister istemez.

Saat dokuz’da kalkacak olan treni beklemeye koyuluyorum. TCDD görevlileri ve onların sayısından da az sayıda yolcuyla bekleşip duruyoruz gelecek olan trenimizi. Herkes ya oturuyor ya da benim gibi bir aşağı bir yukarı volta atıyor. Bilet kuyruğundan beri aramızda bir yakınlık doğan iki emekli ve tarifsiz heyecanlar içerisindeki orta yaşlı ve kasketli iki Kangallı adamın mutluluğu durup durduk yere bana fa sirayet ediyor. Dünya umurlarında değil, hiç durmadan tatlı tatlı sohbet ediyorlar kendi aralarında. Küçük birer çanta hazırlamışlar kendilerine ya da eşleri hazırlamış olmalı. Sayfiyeye gidiyorlar sanki. Sanki Kangal’da özgürlükleri onları bekliyor. Durup dinlenmeden vuslata ermiş aşıklar gibi sohbet ediyorlar. Erkekler hemcinsleriyle sohbetten daha çok zevk alıyorlar. Madem öyle bizimle de evlenmesinler. Yaşasınlar beraber.

Divriği’ye önceki gelişimde uğradığım Abdullah Paşa Konağı’na, Ulu Camiye ve Konak Restorana gideceğim ve bunlar benim bildiğim yerler. Sadece ikinci seferde neler hissedeceğimi bilmek istiyorum ve burada olma nedenim de bu. Aynı yollarda yürüyeceğim. Aynı sokaklara sapıp benzer kareler çekeceğim. Aynı yemeği sipariş edeceğim. Ve hep düşüneceğim. Neden neden diye. Neden buradayım? Başka bir yerde olabilirdim. Neden bu insanlar? Başkaları çıkabilirdi karşıma. Cevaplar kimde? Bende olmadığı kesin de. Ya da o kadar bende saklı ki…

Fatih yedi çocuklu bir ailenin oğlu. Yirmi beş yaşında. İzmir’de okumuş ve inşaat mühendisi olmuş. Şimdi Ankara’da bir firmada çalışıyor. Çok varlıklı bir ailede doğmadığından kaderi bir şekilde çizilmiş onun ve kardeşlerinin. Matematiğe kafası çalışıyor ve Divriği’nin enteresan coğrafyası daha da çok mühendisler yaratacağa benziyor. Kocaman bir bavulu ve onun sürpriz yaparak baba ocağına geleceğini beklemiyor olan titiz de bir annesi var imiş. Uslu da bir babası. Yedi çocuk başka nasıl büyütülür bilemiyorum. Hırçın değil uysal, hem sabırlı ve hem de azimli olmaktan başka çıkar yol yok gibi geliyor. Burada gençlerin neler yaptığını ve nasıl vakit geçirdiklerini soruyorum. Sıkılıyorlar diyor. Tam bir taşra sıkıntısı onlarınki. Sosyalleşecek bir yer yok gençler için. Sinema yok, tiyatro yok. Doğru düzgün mağaza bile yok. Herkes birbirinin ciğerini biliyor. Gelmişini, geçmişini… Ve bu onlarda hareket serbestisi bırakmıyor. Gökyüzü sınırsız ama onların nefes alacak az bir havaları ve görebildikleri ufak bir ufukları var. Eğer çalışmak için ya da okumak için dışarıya gitmezlerse yan komşularıyla evlenerek çocuk yapacaklar. Kadınlar hep evlerde toplanacak, erkekler kahvelerde. Herkes kimin o gün çarşıys alışveriş için indiğini bilecek.
Ne aldığını da. Ve kimlerin evinde işlerin yolunda gitmediğini, kimin kızının azıcık kimin oğluyla kırıştırdığını da. Ayrıca üniversitelileri ve benim gibi günübirlik turistleri de. Ne aldığımı, neler yaptığımı ve neden oralarda dolaştığımı da öğrenecekler er ya da geç. Fatih uyudu bu arada. Bildiğin horluyor. Hayatının tuhaf detaylarını anlattıktan sonra yoruldu uyuyor. İzmirli bir kızla tanıştığının ertesi günü ailesinin evine davet edildiğini ve babasının kendisini damat diyerek çağırdığında duyduğu şaşkınlığı anlatmıştı. Nasıl yani, ne oluyoruz diye bana döndü. Bir şey olduğu yok. Kız senden hoşlanmış ve evleneceği erkeği bulduğunu sanmış. Zavallı babası da kız eve müstakbel damadını getirdi sanmış. Anlayabilmiş mi anlayamamış mı bilemiyorum ama Fatih daha uzun bir süre damat olacak gibi gözükmüyor. Ama hiç durmadan İzmir günlerini anıyor.

On yıl sonra da aynı olur buralar, bu mekanlar. Değişmez hiç sahiperi, ne de müşterileri. Abdullah Paşa Konağındaki tek değişiklik dökülen dış cephesi. Fatma Hanım yokmuş, Sivas’a gitmiş. İlçenin arka sokaklarında dolaşarak uzaktan Ulu Cami’ye bakıyorum bir başka açıdan. Ulu Cami’nin burada olması o kadar tuhaf bir hava katıyor ki Divriği’ye. Dağlarla çevrilmiş bir ilçenin kalesinin eteğinde paha biçilmez kapılarla süslü, uzaktan bakılınca biraz da eğri gibi duran bir oturmuşluğu var sanki hem halkın hem de topraklarının üzerine. Sinan’ın Edirnesindeki Selimiye Camii gibi, burada da her yol bu değişik atmosferli camiye çıkıyor. Az bir rampadan çıkmanız gerekiyor ona ulaşmanız için. Hem her şeyin ortasında hem her şeyden çok uzakta olduğunuz hissine kapılıyorsunuz buraya geldiğinizde. Rüzgarveşlik ediyor size. Kadın güvenlik görevlisiyse ilçede iş olmadığını, buna ek olarak kendilerine göre hiç olmadığını söylüyor. Camiye namaz kılmaya gelen bir adam ona şüpheyle yaklaşmış. İlla her yerin bekçisi adamlar olmalı o ve benzerlerinin gözünde. Her yeri gestapolar doldurmalı onun nazarında. Ve bir yerde haddi olmayarak bulunan bir kadın muhakkak bir şeytanlık çeviriyordur o küçük aklınca. Ve maalesef ki burada da zihniyet böyle. Yargılayıcı ve yadırgatıcı. Beylerin kıymetli Divriğileri hakkında onlara göre sözde, benim içinse son derece gerçekçi önyargılarım hayalkırıklığı yaratacaktır belki. Belki bana burun kıvıracaklardır okuduklarında ama ben gördüklerimi, hissettiklerimi yazıyorum sadece ve de işittiklerimi. Kendimce.

Yemek yemek için yine aynı restorana gidiyorum. Konak Lokantasındayım. Çalışanlar değişmemiş. Garson bir kadın almışlar. Geçen geldiğimde yediğimle aynı şeyi söylüyorum. Köfte. Tuz ve kıymadan ibaret. Fiyatlar makul. Lezzete gelince ilk geldiğimde çok daha güzeldi ama yine de idare eder. Çalışanlar nazik ve anlayışlı. Burada giremediğim takdirde ilçede başka tuvalet olmadığını söylüyorum. Belediyeye söyleyin o zaman diyorlar. Turistler için sıkıntı. Kadınlar için iki kere sıkıntı. Herkesin evi olamaz ya burada. Belediyeye gidip söylüyorum. Buyurun burada girin diyor. Ben restoranda girmiştim ama. Gelirse gelirim geri diyorum. Ne işin var Belediyemizde? İşim yok, çişim var beyler. Hayat işte!

Sokaklarında dolaşıp duruyorum ilçenin. Kale bakımsızlıktan çıkılacak gibi değil. Zaten yolu yok. Yolu kapatmışlar. Çarşıya giriyorum. Canım çay kahve içmek istiyor. Oturacak yer bulamıyorum. Aynı yollarında dönüp dolaşıyorum. En nihayet bir bakkalın önünde neyi beklediklerini bilmeden bekleşen iki adama bunun mümkün olup olmadığını soruyorum. Yani çay ya da kahve içecek bir yer bulup bulamama ihtimalimi. İki adam birbirlerine bakıp derin düşüncelere dalıyorlar. Yok galiba diyor biri diğerine. Yokmuş. Yok mu diyorum. Yok diyorlar. Yanlarından ayrılırken hala düşünceler içerisindeler. Bir başka bakkala giriyorum soruyorum, oraya soruyorum buraya soruyorum. Yok arkadaş. Şizofrenleşiyorum. Yokmuş arkadaş. Duydum diyor. Ne sağırım ne da salak.

Son çırpınışlarım attığım bu son adımlar. Umutsuzluk bunun adı üzerime çöken ve kovaladıkça uzaklara giden. Bir kafe ve tuvalet bulmak hususundaki azmim dakikalar geçtikçe azalıyor. Tekrar yemek yediğim yere gitmek düşüncesi beni şu an hayata bağlayan. O anda arkamdan bir ses fotoğraflarımızı çekiyorsunuz sokaklarımızın, öyle mi diyor. Sonra da derdime çare buluyor. Ali Bey, az evvel yemek yediğim Konak Lokantasındaydı. Arkamdan gelip bana yer tarif ediyor. Değişik bir adam. İnsanı rahatsız etmeyen bir tarzı var. Yol gösterip, yardımcı oluyor. Burada ne yapar hanımlar, hiç ortalıkta yoklar diyorum. Evdedirler bir de survivor var en büyük sorun olarak hayatlarında, başka dert yokmuşçasına diyor. Sesinde öfke ya da yergi tınısı hissetmiyorsunuz. Dediğim gibi insanı rahatsız etmeyen bir tarz onunkisi. Alilerden Velilerden rahatsızlık geldiği görülmemiştir bu ülkede.

Kaman’ın Çay Ocağı oluyor Ali Bey’in beni gönderdiği yer. Bir dizi çekilmiş burada. Yeğenlerinin fotoğrafını gösteriyor sahibi gururla. Bir başka dizi ya da film daha çekilmiş Divriği’de ondan bahsediyor. Otantik bir atmosfere sahip burası ama yine de her zamanki gibi hep erkeklerle çevrili etrafım. Küçük yerlerde kadınların ne işi olur kafede, restoranda? Onlar evlerinde akşama ne pişirsem derdinde çocuklar, mutfak ve televizyon üçgeninde yaşayıp gidiyorlardır bir şekilde. Her neyse iki adam çaylarını, kahvelerini içmişler kalkmadan önce hesabı ben verdim, sen verdin kavgası yapıyorlar. Sonunda biri kazanıyor, yenilen bir daha gelmeyeceğine dair ant içiyor. Bende treni kaçırmamak için bir an önce düşüyorum yola. Köşede cami tuvaletini tarif ediyorlar. Çıkışta paltomu giyerken güzel havayla beraber çay ocağının dışına çıkmış oturan erkekler beni izliyorlar ağır ağır. Bu da gelmiş diyorlardır içlerinden. Daha da ne diyor, ne düşünüyorlar içlerinden bilmek düşünmek istemiyorum ama bir adamı çekiştiriyorlar, içlerinden bir adamı. O da hep dedikodu ediyor diyor diğerlerine. Gülüp geçiyorum sadece.

ÖZLEM, SONGÜL VE MİZGİN :

Dört buçuk trenine biniyorum. Ortada bir ufak masanın olduğu dörtlü koltuktan cam kenarına kesilmiş koltuğa kesilmiş biletim. Oturup düşüncelere dalıyorum. Hizamdaki dörtlü koltuğu işgal edense iki adam oluyor. Bir tanesi muhtar ama nerenin muhtarı bilmiyorum. Zaten küfürlü konuşuyor ve hep bir yerdeki adamlarından bahsedip duruyor. İyice gömülüyorum koltuğuma. Üç kız giriyor içeriye. İkili koltuklara geçseler biri dışarıda kalacağından bir tanesi boşsa oturabilir miyiz buraya diyor. Tabii diyorum ben de. Nedeni belirsiz rötardan ötürü üç saati aşkın sürecek yolculuğumun misafirleri kapımı çalmış oluyorlar böylelikle. Özlem benim yanıma oturuyor. Annesi Ağrılı, babası Karslı. Benim planlamış olduğum güzergah onun kökleriymiş meğer. Gidebilirsem eğer babasının Digor’daki dükkanına uğrayacağımı söylüyorum. Üçünün arasında en süslüleri Özlem. Renkli giyinmeyi seviyor ama içine kapanık ve daha sessiz. Altı kardeşin arasında sıralamada ortalarda. Karşısında oturan Songül en konuşkanları. Konuşmayı seviyor. Sivaslı sekiz çocuklu bir ailenin kızı. Paylaşımcı, anaç, kendini yanında sıkmanın mümkün olamayacağı kadar rahat ve dost canlısı kızlardan. Habire bana yiyecek içecek ikram ediyor. Poşetlerinde neler yok ki! Çubuk krakerler, buzlu çaylar, çilekli sütler… Tam öğrenci işi besleniyorlar. Yol uzadıkça uzuyor ve ben de tüm ikramlarını kabul ediyorum kızların. Migrenim tuttu dediğimde Özlem’in ağrı kesici teklifini reddedemiyorum mesela. Diyorum size. Ne verirlerse kabul ediyorum. Mizgin Halfeti’den Antep’e göçmüş bir ailenin kızı. Antebin insanını çok severim diyorum. Gülümsüyor. Bir arkadaşım ben Antep’e gittiğimde insanını nasıl bulmuştun diye sormuştu ve olumlu cevabımı alınca bizim de en sevdiğimiz, huyu en iyi olan damat Antepli demişti. Mizginse, bugün sormuş olduğum kaç kardeşsiniz sorusuna geri dönüşümde beni en çok hayal kırıklığına uğratan isim oluyor. Özlem altı, Fatih yedi, Songül sekiz demişti. Mizginler üç kardeşmişler sadece. Karşımda oturmuş, beni can kulağıyla dinliyor. Benim konuştuklarımdan pay çıkartabilme potansiyeline sahip. Özlem kendi dünyasında, Songül tüm dışa dönüklüğüyle capcanlı konuşurken, bu kız nasihat dinler gibi dinliyor sözlerimi. Benim gezdiğimi duyunca, evlenmeyeceğim dünyayı gezeceğim böyle diyor. Bu yorumu yapabilmesi çok önemli, gerçekleştirip gerçekleştiremeyecek olması değil. Ama öyle ya da böyle bu üç kız da evlenecek ya da evlenmeyi isteyecekler en azından. Aşık olacaklar, bir erkek kalplerini kıracak, bir başkası gönüllerini alacak. Onun peşinden gidecekler. Başka illere, ilçelere. Onlar istemese, aileleri isteyecek onların yerine. Hayat işte! Ama ne yaparlarsa yapsınlar, sakın ola özgürlüklerini bırakmasınlar geriye. Paul Eluard’ın Özgürlük şiiri geliyor aklıma:

“Ormanlara ve çöle
Yuvaları çiğdem
Çın çın çocuk sesime
Yazarım adını

Özgürlük.”

Fakültedeki son seneleri kızların. Hepi topu iki yıllık fakültelerinin son senesinde kara tasalar içerisindeler. Bilgisayar Programcılığı bölümünü yazarken Cumhuriyet Üniversitesinde okuyacaklarını hayal etmişler. Divriği’de değil. Hayat burada nasıl geçiyor diyorum? Sıkılıyoruz diyorlar. Gençlerin içindeki hiç geçmez görünen sıkıntıya ek olarak, sosyal açıdan ilçenin gençlere hiçbir imkan sunmayışı, üstelik merkeze bu kadar uzak oluşu ve bunların kız olup, çevre baskısına uğruyor oluşları en büyük dertleri. Erkek olsak balığa gideriz, dilediğimiz gibi gezmeye gideriz diyorlar. Ama bu kadarlık serbestlik bile sadece erkeklere tanınan haklar arasında. Balık avlayabilen de erkek, çarşıda başı dik hiç utanmadan turlayabilen de erkek. Yurtta oturmaktan başka yapacak bir şey yok bizim için diyorlar. Sivas’ta Songüllerde kalacak olduklarından rahatlar. Gelecek vaat eden bir bölümün öğrencileri boş zamanlarını kapandıkları yurt odalarında geçiriyorlar ve birbirlerinden başka dayanacak kimseleri yok gurbetliklerinde. Fakülteniz gezi düzenlemiyor mu diyorum, o da bize pahalı geliyor diyorlar. Yurt parası, yol parası, yemeleri içmeleri, kontör masrafları, biraz giyinip biraz da gezmeleri zaten çok kardeşli ailelerine yeterince ağır gelirken bir Miami olmasa bile, güneyde ya da batıda ufuklarını açacak bir tatil onlar için uzak ihtimal. Bir hamam, zevksiz mağazalardan oluşan bir ufak çarşı ve gez gez kaç kez gezebileceğin bir Ulu Camii bu gençleri bir adım ileriye götürmüyor kıstırılmış oldukları kapan içinde.