UZUN İNCE OLMAKTAN “ÖTÜRÜ” UZAK BİR YOL, ÜÇÜNCÜ DURAK : GÜMÜŞHANE

UZUN İNCE OLMAKTAN “ÖTÜRÜ” UZAK BİR YOL, ÜÇÜNCÜ DURAK : GÜMÜŞHANE

GİRİŞ :

Gümüş madenleri mi vardı acep zamanında buralarda? Adı üzerinde Gümüş’hane ya. Gökyüzü mü gümüşi yoksa. Havası mı öyle ki, soğuk ve sert bir maden gibi ama yine de zevk sahibi, şekil verdiğin takdirde dünyanın en güzel süsü olacakmış gibi. Elmas kadar kıymetli değil belki, o kadar gözde de değil ama hiç olmazsa kan dökülmüyor uğruna. Çok can yakmadan canayakın olmanın gümüş kuralı belki onda gizli. Gidip görelim bakalım Gümüşhane’nin hikmetini. Yetişiyor imdadıma google hazretleri. Seksen bir il içerisinde adını madenlerden alan tek şehirmiş kendisi. Antik çağdaki ismi Yunanca’da gümüş anlamına gelen Argis’ten doğma Argiropolis iken, Osmanlıların eline geçtiğinde Canca olarak anılmış olsa da, zamanla madenlerinin zenginliğinden dolayı Gümüşhane adını almış gerçekten de. Evliya Çelebi geçmiş bu topraklardan zamanında. Gümüş madenlerinin bolluğuna şahit olmuş. Sayısız kez akınlar düzenlenmiş, defalarca işgal edilmiş. Sancakmış bir zamanlar, vilayet oluvermiş bir günde. Şehir merkezi su ve elektriğe kavuştuğunda yıllardan 1948 ve 1949 imiş. Anlaşıldığı üzere kalkınmada öncelikli bir il değişmiş. Hala da değil.  Öte yandan İkinci Dünya Savaşı’ndan köşe bucak kaçtığımız yılların ertesiymiş. Elde de yokmuş, avuçta da. Cep delikmiş, cepken de. 1989 yılında biricik ilçelerinden Bayburt’u da kaptırmış elinden. Bayburt şehirliğe terfi etmiş, kuş misali uçmuş gitmiş elinden. Pestil ve kömesi meşhurmuş en çok. Ekşi Sözlük’te kendisi hakkında yazılmış olan şu bilgileri okuduktan sonraysa merakımı iyiden iyiye çeken bir şehir olmuştur aniden. Severim ben küçük şehirleri, büyük şehirlerdense. Tek şartla ama, içerisinde yaşamadığım sürece. Bu bir Bayburt’lunun tanımlamasıymış ha, ona göre:

“İki tene tükan, bi aşhana,
Ahan sehen Gümüşhana.”

TRABZON’dan ÇIKMIŞEM, DÜŞMÜŞEM GÜMÜŞHANA YOLLARINA :

Sabahın köründe uykusuz bir gecenin ardından bindiğim taksinin şoförüne, Trabzon’un bu korkunç mimarisine dur diyecek insan evladı yok mu derken buluyorum kendimi. Bir yandan garaja gitmek istiyorum ivedilikle, öte yandan Gümüşhane’de ATM bulamazsam diye para çekmek gayretindeyim. Küçük şehir derler, ne olur bilinmez Gümüşhane illerinde. Başarıyorum nihayet, içim huzurla doluyor cebim biraz para gördüğünde. Huysuzluğumun nedeniyse uykusuzluk, uykusuzluğumun nedeniyse, yan odadaki çiftin cumartesi gecesi ateşinden ve tükenmez enerjilerinden kaynaklı. Kendi adıma söylemeliyim ki, kabus gibiydi tek kelimeyle. Duvarlarsa kağıt. Sabaha doğru sakinleştiklerinde nihayet uyuyabildik. Yani onlar uyudu, ben yollara düştüm erken saatlerde.

Dokuz buçukta kalkacak olan mini büs’te yer buluyorum kendime zar zor. Bir pazar gününün sabahında Trabzon’dan Gümüşhane’ye gitmek üzere yola çıkmış erkek güruhunun arasından sıyrılıp ön koltuğa geçiyorum. Buraya geçtim ama diyorum şoföre, sizin yeriniz zaten orasıydı diyor. Benim için düşünmüş taşınmış ön koltuğu rezerve etmişler. İyi de etmişler. Bense pek sevinçliyim en nihayet Zigana geçidinden geçeceğim için. Bana göre kağnı hızında, şoföre göre Ferrari kıvamında gitmekte olan mini’büs’ün içinde dikkatimi kaybettiğimden biz Zigana’dan çok olmuş geçeli(bu cümlem düşük gibi). “Bir kaç defa loşluk oldu ama ne oldu, hangisi Zigana, hangisi Kop Geçidi anlayamadım, insan bir haber vermez mi, bakın şimdi Zigana ‘dan geçiyoruz diye?” sitem ettiğim şoför “Kop mu?” diyor bana. “Kop” diyorum hırsla. “Kop ya”. İlk, orta ve lise çağlarımda ikiz olarak bildiğim geçitler meğerse uzakmış birbirinden, Hanya ve Konya misali. Kop Karadeniz ve Doğu Anadolu’yu birbirinden ayırmaktaymış. Diğer taraftan bakacak olursak birleştirmekteymiş. Bayburt – Erzurum arasında yer alan ve Kop Dağı üzerinde yer alan, tünelsiz bir yol şeklinde imiş görüntüsü. Görmek için çok yakın zamanda Erzurum’a gidip, Bayburt’a geçeceğim. Ya da Bayburt’tan Erzurum’a da geçebilirim. Doğu, Güneydoğu, Kuzeydoğu, Ortadoğu, Uzakdoğu ve hep bir yerlerin doğusunda bulunarak sanırım ben de bana ayrılan süremi tamamlayacağım yeryüzündeki. Beni Los Angeles’a götürseniz çok sıkılabilirim. Orada bir köy var mı diye sorabilirim. Ben böyleyim. Değildim de aslen, sonradan sonradan bu hallere geldim.

GÜMÜŞHANE : İKİZEVLER KENT MÜZESİ ve SÜLEYMANİYE MAHALLESİ

Bir sürü adamı geride bırakarak, küçük şehrin küçük garajında iniyorum. Saat on bir buçuğa gelmek üzere. Acele etmezsem gitmek istediğim yerlere bir günde ve de kısıtlı saatler içinde yetişemem. Garajın içinde beklemekte olan ilk ve tek taksiye biniyorum hemen. Valilikten broşür alalım diyor, bilgi de alırız hem diyor şoförüm. Kendisi doğma büyüme Gümüşhaneli imiş fakat pek Gümüşhane’yi bilmiyor. Daha doğrusu benim istediğim kuş uçmaz kervan geçmez yerlerden bihaber. Daha önce uzun yol şoförlüğü yapmış. Akşam oldu mu evimde uyumak, çoluk çocuğu görmek istedim diyor. Pazar günü valilik açık olmaz diyorum kendisine. Olur diyor sakin bir inatla. Gidiyoruz ki, kapalı. Hemen yanında yer alan Gümüşhane İkizevler Kent Müzesi’ni geziyorum bir çırpıda. Güvenlikte Osman Bey vardı ismini yanlış hatırlamıyorsam, bana içinde bulunduğumuz pazar gününü de içine alan uzuun bir zaman dilimi boyunca gelen tek ziyaretçiymişim gibi baktı durdu. Hele ki kış mevsiminde, öğrencilerin okul tarafından organize edilen toplu ziyaretleri dışında kim gelir de burayı ziyaret eder diye düşünmeden edemiyor insan. Akıl tutulması yaşıyorum ve sormuyorum haftalık ziyaretçi sayısını. Telefonla öğrenip bilgilendireceğim sizleri de en kısa süre içinde(aradım öğrendim ki kış mevsiminde, mesai saatlerinde, okullar da kapalıyken, yeterli tanıtım da yapılmaz iken, yaklaşık üç ya da dört kişi gelmekteymiş sadece gün içerisinde ama yeni projelerle Mart ayı içerisinde hizmetinizdeyiz dedi müzenin yetkili kişisi).

Necdet ya da j ile Nejdet Bey’le yaklaşık beş altı saatlik mesai yapacağımızı ne o ne de ben biliyoruz o ana kadar. Kürtün’e gitmek istediğimi söylüyorum, altmış üç kilometre diyor haritada. O halde diyorum en iyisi Krom Vadisi’ne gitmek. Mesafeyi otuz dokuz kilometre olarak gösteriyor üstelik. Öncelikle Gümüşhane’nin ilk yerleşim yeri olan Eski Gümüşhane’ye, şimdiki adıyla Süleymaniye’ye doğru yola çıkıyoruz. Merkezle arası yalnızca dört kilometre ve burası Türk, Rum ve Ermeni kökenli Müslüman ve Hıristiyanların bir ve beraber yaşadığı, cami ve kiliselerin yanyana yapıldığı bir hoşgörü kenti imiş. Aynı zamanda Kültür ve Turizm Bakanlığı Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından düşük yerleşim yoğunluğu, bozulmamış dokusu, korunması gerekli taşınmazların bir arada oluşturduğu bütünlük ve kent dokusunun arazinin doğal karakterine uyumu nedeniyle “Kentsel ve Doğal Sit Alanı” olarak tescil edilmiştir de diyor okuduğum broşürde. Süleymaniye Mahallesi gerçekten de bu tanımlamaya müthiş uyuyor. Gözlerinizle görmeniz lazım bu tabiatı, evlerin dilini, zamana meydan okuyuşlarını, gizemli ve kederli hallerini. Öte yandan kimse yok ortalıkta. Hiç kimse hem de. Tamam pazar, tamam kış, tamam soğuk, yer yer kar var daha ama insanın gözü insan arıyor gittiği yerlerde. Nereye gitsek şoför Nejdet ve benden başka kimseyi bulmak mümkün olmuyor. En nihayet cami imamını yakalıyorum kaldığı lojmanda. Sizin burada işler kesat galiba demiyor ama demeye getiriyorum. Yook diyor bu cami bürokrat camisidir, devlet erkanı gelir, vali gelir, başbakan gelir, gelen gelir diyor. İyiymiş diyorum ben de. Çevre düzenlemesi harika gerçekten. Her şey yerli yerinde, mis gibi yerler, duvarlar, öteler. Gümüşhane Merkez de öyleydi. İnsanlar saygılı davranıyorlar birbirlerine, çevrelerine. Hor kullanılmamış bir şehir Gümüşhane, sahibinden az kullanılmış desek yeri ve de zamanı kanımca.

Saat bir’e gelmek üzere. Ücretin buraya kadar olan kısmını ödüyorum takside. Biraz araştırma yapmak, biraz da karnımda çalan zilin sesini bastırmak için iniyorum arabadan. Lale Lokantası’na giriyorum. Çeşit o kadar çok ki. Ne yesem diyorum, döner ye diyorlar. Lavaşın içinde istiyorum. Ayranımı cacıkla değiştiriyorum. Cacık efsane, döner şahane. Bu hayvan ne yediyse, aynısından istiyorum diyorum. Garson boş gözlerle bakıyor bana, duymadı ya da. Umarım duymamıştır yoksa önüme bir tabak küspe getirse yeri. Müşteri velinimetleri. Mercimek çorbası içen erkekler ayrı ve tek olarak oturdukları masalardan bana bakıyorlar. Birinde hafif düşmanlık seziyorum. Öfkeyle içiyor çorbasını. Garsona soru sormam onu rahatsız ediyor sanırım. Tuvalete girip kasaya geliyorum. Dürümümün yarısını paketletiyorum, çünkü vaktim dar. Krom vadisine gitmek istediğimi söylüyorum. Bu havada tek başına derdin ne dercesine bakıyorlar. Üsteleyince lokanta sahibi köyün muhtarını tanıdığını söylüyor. Akrabasıymış ya da arkadaşı. Hem kendisi arıyor, hem de telefonunu veriyor, kaydediyorum derhal. Burada olsaydı götürürdü ama köydeymiş diyor. Taksi işini bir de onlara soruyorum. Telefon açıyorlar. Kaderimde Nejdet Bey var. Güvenilirdir diyorlar. Kapıya geliyor dakikasında. Atlıyorum arabaya. Sür diyorum Düldül’ü Yağlıdere’ye.

YAĞLIDERE KÖYÜ, KROM VADİSİ ve İMERA MANASTIRI :

Gidiyoruz ama yollar nasıl anlatamam. Yol öyle güzel olunca da, otuz dokuz kilometre oluyor sana yüz dokuz kilometre. Ağır ağır geçiyoruz bozuk yollardan. Cehennem Vadisi Kanyonu’na varıyoruz nihayet. Yerlerde irili ufaklı taşların dağlardan parça parça düştüğünü gördüğümüzde taksinin içi daha bir sessizleşiyor. Şurayı geçsek hele diyorum, ön koltuktan cevap alamıyorum. Nihayet geçiyoruz ama bu sefer de yollar daha beter oluyor. Bu arada Lale Lokanta’sından edindiğim telefonu defalarca arıyorum. O köy mü, bu köy mü derken, en az üç köy geçerek varıyoruz Yağlıdere’ye. Köyün girişinde “Yağlıdere Köyüne Hoşgeldiniz” diyor. Ben ve ekibim hoş bulduk diyeceğiz fakat arabanın içinde yeterli coşkuyu sağlayacak kadar eleman bulunmuyor. Üç erkeğin kapısında beklediği muhtarlığın önünde duruyoruz. Taksiyi görünce içinde ne var diye şaşkınlıkla bakıyorlar. Üzgünüm ben varım. Aynı zamanda köyün muhtarı olan İdris genç bir muhtar. Beni görünce yüzü düşüyor. Kafasından geçenleri tahmin ettiğimden, ses etmiyorum. Bir süre kendine gelemiyor düşüncelerden. Ağzını açıp da tek kelime etmiyor bana. Kısık sesle ön koltukta şoförle konuşuyor sadece. Ama bu yolculuk böyle geçmez. Elbet alışacak bana. Soru bombardımanım başlayınca çaresiz kalıyor zaten. Bir ara sadece ikimizin duyabileceği şekilde diyorum ki, babam şurada bir başına hiç tanımadığım adamlarla hem de Cehennem Vadisi Kanyonu’nu geçerek gelip, şu uçsuz bucaksız manzaraya baktığımı görse “A kızım sen deli misin tepeli misin?” derdi diyorum. Hiç sesini çıkarmıyor ama babama da hak veriyor bir baba olarak. Sonra da tam tahmin ettiğim gibi, bir vahiy gibi gelen bu ilahi cümlemden sonra açılıyor yavaş yavaş, ille de temkini elden bırakmadan. Beştepe’ye çıkmış iki defa. Muhtar ya. İlahiler eşliğinde yemek yedik diyor. Parti götürüyormuş zaten. Giyinip gitmesi kalıyor bize diyor. Yan masamızda en kıdemli(yani ihtiyar) muhtarlarla oturdu Cumhurbaşkanı diyor. Çok uzundu, çok inceydi, şahane de hatipti diyor. Özetle dışarıdan kapalı kutu gibi görünen, gitmesi dert, dönmesi masraf olan köylere kolay kolay ulaşıyor hükümet bu vesileyle. Ne oluyor ne bitiyor öğreniyor bir yemekle. Sosyal medya ve muhtar organizasyonları sayesinde MİT otursun yerinde. Bütüün gün sosyal medyadan baksın dursun giren çıkana, o ne dedi bu ne dedi diye. Akıllı telefonlar sayesinde mahremiyet de kalmadı, her yerde var gizli bir kamera. Big Brother teknolojik ilerlemeler sayesinde kesiyor cezalarımızı birer birer. Durum vaziyet bizde böyledir. Sizde nasıldır, bilemem.

Krom Vadisi’nde tescillenmiş on yedi kilise ve şapel olduğu söylenmekte. Hem Krom Vadisi hem de İmera Köyü(Olucak) 1. ve 3. derece sit alanı olarak ilan edilmişler. Imera Köyü’ne bana ve Nejdet şoförümün şerefine muhtarlıkta verilen yemekten sonra gidiyoruz ve görüyorum ki buranın yolu çok daha feci. İmera Manastırı’nı gördüğüme değiyor mu, değiyor neyse ki. Hiç asfalt görmemiş, muhtemelen de yıllarca göremeyecek olan çamur çamur yolları geçerek varıyoruz buraya da. Çoğu fotoğrafı taksiden inmemeye gayret ederek çekiyorum. Bizim de altımızda jip değil, alt tarafı kar lastikli bir sarı taksi var alt tarafı. Yine de canımızı dişimize takmışız gidiyoruz gündüz gece. Anadolu ve ötesini geçtiğinde, hele bir de köylerine geldiğinde dilinde hep acılı ve acıklı türküler dolaşır, mırıldanır durursun olmadık yerlerde. Ben de bilmiyorum ne haldayım, gidiyorum sadece.

Duyan gelmiş yahu. Burası Yağlıdere Köy Kahvesi. Şu an iki muhtarımız var içerde. Biri Yağlıdere’nin diğeri de Olucak Köyü’nün Muhtarı. İdris Kazancı ve Reşit Ayaz ve onların uzak yakın ama muhtemelen yakın akrabalarıyla dolu kahvede kendimi anlatmaya çalışıyorum. Muhtarlarıma ve Yağlıdere Halkına sesleniyorum siyasetten uzak bir dille. Arıcılık varsa bal satın, az sonra yiyeceğim peyniri zeytini pazarda satın gibi. Size sofra hazırladık diyorlar. Vaktimiz var mı dercesine bakıyorum Nejdet’e. Var var diyor. Canımı yesin Yağlıdere Köy sakinleri. Hemen menüyü sıralıyorum size bunun üzerine; bal, tereyağı, peynir, tatlı erişte, köy patatesi. Patates tatlı tatlı, terayağları halis muhlis ev yapımı, peynir zaten kaymak gibi, erişteyiyse şekerli yapmışlar o da mis gibi. Tuz ekmeye çalışıyorum üzerine alışkanlıktan. Çay döküyorlar. İçiyoruz bardak bardak. Nejdet ve ben nasıl mutluyuz anlatamam. Lale Lokantası’nda zamansızlıktan yiyemediğim dürüm için, iyi ki de öyle yapmışım diyorum şimdi. Hava da soğuk olunca iştahlı iştahlı yiyorum. Hayat bazen bana (da) güzel. Valla. Bazen ama, her zaman değil.

İdris’in çocuklar okul çağında olduğundan merkezdelermiş. Ben gidip geliyorum kışın diyor. Bende sizden bir şey istiyorum diyorum. Annem için biraz peynir almak istiyorum diyorum. Ücretini de ödemek istiyorum diye de ekliyorum. Bakarız diyor. Biraz konuşuyor, biraz fotoğraf çekiyorum. Çocuklar girip çıkıyorlar içeriye. Nihayet sofranın mimarı olduğunu düşündüğüm bir hanım giriyor içeriye. Yüzünde bir tebessümle geliyor yanıma. Biraz mahçup, biraz merak içerisinde. ”Hoş gelmişen, nerelisin” diyor. Karışık durumumu ona da açıklıyorum derhal. Annem şurdan, babam şurdan, dedem ve babaannem de şurdan, diğer dedemle ninem Allah tarafından aynı köyden. “Hee, karışıkmış” diyor. “Neden geldin, gezmeye mi?” diyor. “Evet” diyorum. İdris Kazancı’nın yani Yağlıdere köy muhtarının annesi imiş kendisi. Elinize sağlık sofra için diyorum. Önemsemiyor bile, günde kim bilir kaç kez böyle sofralar kuruyordur jet hızıyla. Sonra yok oluyor. Hayal gibi bir şey gördüğümü düşünüyorum İdris Kazancı’nın annesinin suretinde. Dışardaki soğuğa inat nasıl güzel yanıyor o soba anlatamam. Karnım da doydu nasılsa. Sofranın fotoğrafını çekmiştim zaten biz silip süpürmeden önce. Bu fotoğraflar ben buradaydım demenin en naif ispatları. Ve ben buradaydım, Gümüşhane ilinin Yağlıdere köyünün kahvesinde. İki muhtar, bir anne, birkaç çocuk, bir sürü de adamın içinde.

 

İmera Köyü’ne giderkendi ya da Krom Vadisi dönüşünde, malum yollardan ötürü ağır ağır ilerlerken bir kartalın soğuk bakışlarıyla karşılaştık bir anda. Elimi fotoğraf makinesine atmak yerine, onun bana yaptığı gibi bakışlarımı diktim üzerine. Kartal bakışı neymiş görmüş oldum bu vesileyle. Arabanın yaklaştığını ve aradaki mesafenin azaldığını gördüğü andaysa bir anda kanatlarını açıp, kendini boşluğa bırakıverdi usulca. Bu an için özellikle iyi ki buraya gelmişim diyorum ve bunu bir kez daha takside yüksek sesle söylüyorum, bir de şimdi sizinle paylaşıyorum. Kalan yolu şehre kadar bizimle gelen İdris, şoför Nejdet ve bir kilo kadar da Yağlıdere peyniri ile tamamlıyorum. Mutluyum ve de gururluyum. Olucak Köyü muhtarı Reşit Ayaz’a sormak aklıma gelmemişti o an köyün ismi nereden geliyordu diye, ama adı gibi Olucak işte ve Ayaz’ın bana söylediği üzere bizim kapımız açıktır her gelene, dostlar bizi hatırlasın.