I’M NOT A WITCH : BEN CADI DEĞİLİM

I’M NOT A WITCH : BEN CADI DEĞİLİM

“Öldüğüm zaman öldüreceğim seni. Ruhum uyandığında bütün aileni öldüreceğim.” Yaşlı bir Cadı

“-O sıradan değil. Bir cadı o. Bir cadının mutlu olması söz konusu değildir.
-Ya o sadece küçücük bir kız çocuğu ise?”

GİRİŞ :

İki kız arkadaşın arasında geçen şu anlamsız diyaloğa şahit olacaksınız sayılı dakikalar sonra. Benden söylemesi, yol yakınken dönmek sizin tercihiniz, tercih yapmaktan aciz misiniz? O halde kaderiniz. Yani tek seçeneğiniz. Aşağıdaki konuşmayı yapmakta olan iki hanım kızımızdan bir tanesi az sosyeti(seviyorum kelimelerle oynamayı), macerayı “fikren” seven icraata gelince ne edeceğini bilmeyen ama hep dillendiren, hayatta kaybolduğunu hayatta kabul etmeyen, ne aradığını da bilmeyen, elbette bekar, bir o kadar kindar bir bayan iken, diğeri daha oturaklı görünüp, göründüğünden daha yargılayıcı olabilen ama eleştiriye gelemeyen bu iki kadının yaşları otuz artı, vücut ölçüleri orantılı, arkadaşlıklarının geçmişi göz önüne alındığında tutarlı ve istikrarlı bir tablo çizmektedirler. İşte filmi izlemiş olan bu hanım kızlarımızın film ertesi “meşum” diyalogları :

-Afrika’ya gideceğim.
-Ne şekilde?
-Turla.
-Hımm. Neden Afrika peki?
-Çok izledim sağda solda. Masai Mara, yerli kabileler, siyah bedenler, çitalar filan.
-Siyah beden ve çita ha?
-Özkalitemi dışa vuracağım, başarılı fotoğraflara imza atacağım, kendimi ispatlayacağım bir tatil pardon tur pardon bir iç yolculuk olacağını hissediyorum şimdiden. Bol bol da yerli insan fotoğrafı çekmek istiyorum. Zimbabve, Zambiya, Kenya, Uganda, Tanzanya en çok merak ettiklerim. Oradan da ver elini Madagaskar.
-Tüm bunlara tur var mıymış peki?
-Bulunur elbet.
-Ben kapitalistim. İşçi Bayramı’nda Küba’ya gideceğim.
-Küba kapitalist bir ülke değil ki! Sosyalist Cumhuriyet.
-Olsun. Gider sosyalist görürüm ben de.
-Burada da onlardan var ki.
-Buradakiler çok mutlu görünmüyorlar ama.
-İyi ama bunun için Küba’ya gidilmez ki. Hem sosyalist cumhuriyetçi bir yapısı olan bir devlet diye halkı da tüm kalbiyle bunu yaşıyor denemz ki.
-Tamam işte ben de onu gözlemlemeye giderim. Anlamıyor musun gitmek istiyorum ve de bahaneler üretiyorum. Bir kapitalist olarak gideceğim Küba’da yaşayan mutlu insanları gözlemleyeceğim. Nokta.
-Bir şey diyeyim mi? Bence sen kapitalist değilsin.
-Ben neymişim peki?
-Elitistsin.
-Elit kulağa çok hoş geliyor doğrusu. Olabilirim bu anlamda.
-Kulağına hoş geldiği için mi?
-Aynı zamanda insana kendini klas hissettirdiği için ve de zengin bir aileden geldiğim için.
-… Ne düşünüyorum sürekli biliyor musun? Biz galiba yeterince derin düşünemiyoruz.
-Kendi adına konuşursan sevinirim. Her konuda.
-Öyle olsun. Ben yani yeterli duygusal yoğunluğa sahip değilim mesela. Çabalıyorum ama olmuyor. Bir yerden sonra sığlaşıyorum ama herhangi bir yere de sığamıyorum. Bir an geliyor kendim kendimden hoşlanmaz oluyor mesela. Kendi kendimi irkilten bir yanım var ve insanlar bunu görüyorlar. Bu yüzden de ister istemez insanlarla arama mesafe koymak zorunda kalıyorum. Geldiğim o noktadan sonra ayağımın altındaki çakal pardon çakıl taşları yüzünden kayarak düşüyorum aşağıya. İşin enteresan yanı düşerken hiçbir şey hissetmiyorum. Sonra kendimi yerde buluyorum. Yara bere olmuş yüzüm gözüm vücudum. Morarmış her yerim. Kendime kızıyorum sadece. Sonra fikrim değişiyor ve onları kabahatli görüyorum. Onlar suçlu, onlar kötü, onlar pislik.
-Bu düşünceler ne kadardır var sende?
-Kendimi bildim bileli. Hep aynı şeyler oluyor. O yüzden Afrika’ya gideceğim. Orada bu düşüncelerden sıyrılacağımı düşünüyorum. Eminim bundan.
-Siyah bedenler ve çitalar…
-Evet. Siyah bedenler ve çitalar.
-Bafta’da da ödül almış “Ben Cadı Değilim”.
-Evet en çok da adını beğendim. “Ben Cadı Değilim”.
-Aynen.
-Ben cadıyım.
-Hadi ordan! Gerçi bazen ben de…neyse.
-O anlamda demiyorum. Cadı halleri var bende. Yıkıcı bir tarafım var. İksirden, büyüden anlamam ama bu uyumsuzluk hallerini başka türlü açıklayamıyorum.
-Her uyumsuz cadı olacak diye bir şey yok ki.
-Her uyumlu da insan olacak diye bir şey yok ki.
-…

BEN RUNGANO NYONI :

Film biçare siyahi bir kızın sesli sessiz haykırışlarıyla geçiyor “Ben Cadı Değilim” diye diye. Sonunda bir cadı olmadığına inandırabiliyor mu peki etrafındakileri? Nasıl bir son bekliyor peki izleyicileri? Dünyanın yükünü uzuun zamandır omuzlarında taşıyormuş gibi görünen kederli yüzlü Shula bir parça huzur bulabiliyor mu doğduğu topraklarda? Zaman mekan baki kalsın, yediğiniz içtiğiniz sizde kalsın, bilgisizlikten doğan fırsatçılık değişir mi bir kıtadan bir kıtaya, bir ülkeden bir ülkeye, komşu köyden komşu köye, bir tenden bir tene? Bu filmi yapan o toprakların insanıysa nasıl bir kısım çıkabiliyorken aydınlığa, diğeri kalıyor kör karanlıkların ortasında? Ve tüm bunların cevabını verebiliyor mu yönetmen? Evet. İlk önce de kendi hayatıyla. Zambiya’nın başkenti Lusaka doğumlu yönetmen Rungano Nyoni, üniversitede öğrenci olan annesiyle beraber Cardiff’e taşınmış sekiz yaşındayken. Kendileri gibi birçok göçmen ailesinin yer aldığı Riverside’da annesi tekrar evlenmiş, bu defa beyaz bir İngilizle. Annesi, babası, erkek kardeşi ve kendisinin aynı odayı paylaştığı stüdyo tipi bir dairede yaşarken hissedemediği fakirliklerinin farkına büyüyünce varabilmiş ancak. Röportajında, farklı yerlerin farklı kuralları vardır diyor genç yönetmen. Örneğin Zambiya’da kendisinin hala daha evli olmaması ve bir çocuğunun olmamasıyla ilgili bir takıntılı bir hal varmış ve her gittiği yerde aksan problemi yaşamış. Aktrist olmak isterken, kamera arkasının kendisine daha yakın olduğunu düşünmeye başlayan Nyoni çektiği kısa filmlerle adından söz ettirmeyi başarmış. Son ama ilk uzun metraj filmini izleyenlerden beklentisiyse gülerken, yaşanan trajediyi de hissetmeleri imiş. Nitekim hissediyorsunuz da bu satirik filmde. Pek çok anlarda ve en çok da Lars Von Trier’nin “Dalgaları Aşmak” filminin sonunda çalan çanların bir benzeri olan ve bir süredir beklenen yağmurun en nihayet bardaktan boşanırcasına yağdığı anlarda en çok da. Büyülü gerçekçilik dalgalanıyor sanki rüzgarda uçuşan beyaz kurdelelerin yerine. Bir ilk film içinse bundan iyisi Şam’da kayısı olur olsa olsa. Ve de 1000 çocuk arasından Shula rolü için seçilen Maggie Mulubwa’nın kederli ve içli yüzü damgasını vuruyor içinde olduğu her kareye.

BEN CADI DEĞİLİM :

İçinde siyah ve beyaz turistlerin bulunduğu kırık dökük yolcu otobüsünden inen yolcular, hayvanat bahçesinde yer alan ve kendilerine ayrılmış yerlerde müşteri beklemekten sakinleşmiş hayvanlar ya da halllerde sergilen meyve sebzeler, bir benzetmem daha var ama Manukyan’a kadar gider… Her neyse konuyu fazla saptırmadan bu yaşlı, boyalı yüzlü ve bir örnek giydirilmiş, sırtlarında yer alan düzenekle metrelerce kurdeleyle belli bir mesafeye mahkum olmuş siyahi kadınların kendilerini turistlere sunuşlarına tanık oluyoruz filmin ilk dakikalarında. Aralarında beyaz bacaklı tombik beyaz bir kızın bulunduğu absürd kafilenin insanları, bir yandan bu manzaranın fotoğrafını çekerken, o kurdelelerin ne için olduğunu sorup öğreniyorlar merak içerisinde. Uçmalarını engelleyen kurdeleler sayesinde insan öldürmeye gidemeyecekleri söylenen cadılar bu sayede zararsızmışlar. Bundan böyleki varlık nedenleriyse turistlere toplu halde gösteri yapmakmış. Kahramanımız olan filmin başlarında bir ismi bile olmayan dokuz yaşındaki Shula, başının üzerinde su dolu bir kovayı taşırken takılıp düşen kadının arkasından kuyudan su çekerek tekrar doldurduğu kovayı binbir zahmetle taşıyarak kadının kapısının önüne bırakır çocuk aklıyla, sırf iyilik olsun diye. Kadınsa onun uğursuzluğuna inanmıştır bir kere. Onu polisin ve köy halkının önünde cadılıkla itham eder. Ona göre Shula’nın ilk geldiği günden beri köyde daha önce hiç yaşanmamış tuhaf şeyler yaşanmaktadır. Kızın ne bir akrabası ne de arkadaşı vardır. Artık kimseler o kuyudan su çekmez, içmez ve suyuyla yıkanmaz olmuştur. Bir yandan portakal soyan kadın polis, diğer yandan köylü bir tanığın rüyasında gördüğü safsatalarla kızı cadılıkla itham edişini dinleyip, bu boş ithamların sahibini karşısından kovalarken, kızın bir cadı olduğunu ne inkar ettiğini ne de kabul ettiğini anlatır telefonda hükümet yetkilisi olan Mr. Banda’ya. Bulduğu cadı doktoruyla kızın bir cadı olup olmadığını en ilkelinden yötemlerle test eder Mr. banda da. Komik yerli kıyafetleri içerisindeki güya cadı uzmanı ve doktoru olan adam önce donuna kadar soyunur sonra da beyaz bir boyayla ufak bir daire çizer yere. Elindeki beyaz tavuğu boğazından keser ve dairenin orta yerine koyar. Eğer tavuk o küçücük dairenin içinde ölürse cadı değildir. Boğazı kesilen kanatlı hayvan elbette ki can havliyle sağa sola sıçrayacaktır ve nihayetinde dairenin dışında ölür. Hükümet yetkilisi cadı ilan edeceği kızı kaptığı gibi köye gider. Kendisine yüz vermeyen prensesin huzurunda hükümetin bu köy için getirdiği büyük hizmeti anlatır önce: turuncu yeni bir kamyon. Ne çok seviyordur hükümet bu köyü! Sonra da yeni cadı kızı takdim eder. Şapkadan çıkan tavşan gibi köyün ileri gelenlerine sunulan Shula’nın ilk yaptığı şey var gücüyle kaçmak olur. Tabii bağlı bulunduğu kurdelesinin miktarı el verdiğince. Yaşlı cadıların arasına konan Shula’ya ismini veren de onu ileride koruyup kollayacak olan cadılardan biri olcaktır ve Shula da bundan böyle diğer cadılar gibi bir devlet cadısıdır. Shula bizim bildiğimiz memur olmuştur. O gün bir teste tabii tutulur cadılığı mı yoksa keçiliği mi seçeceği hususunda. Eğer keçi olmayı seçerse kurdelesini kesecektir, cadı olmayı seçerse de kurdelesini ellemeyecektir. İkinci seçeneği kabullenen Shula takdirle karşılanır. Yaşlı cadılar yaşı küçük olduğu için, onun tarlada çalışmasını protesto ederler. Okul yaşında olan kıza plastik bir huni verirler ki, yakınlardaki bir okuldan rüzgarın getirdiği sesleri dinleyebilsin. Bu şekilde okula gitmiş kadar olsun. Bütün gün ninesi yaşında kadınlarla bir arada bulunmak zorunda bırakılan Shula’dan, kurulan mahkemede hırsızın kim olduğuna dair öngörüde bulunması istenir. Ne yapacağını bilmeyen Shula yaşlı cadıların telefondaki tavsiyelerini dinler içi sıkıla sıkıla. Karşılarındakinin dokuz yaşında bir çocuk olduğunu görmeyen aptallar sürüsü karşısında Shula yaşadıklarıyla baş etmekte son derece güçlük çeker. Canlı yayın yapan bir televizyon programı için getirildiği stüdyoda gözyaşları içindedir. Hiç arkadaşı olmadığı gibi tam okula gittiğinde yine cadılık yeteneklerini kullansın ve kuraklığa çare bulsun diye kurdelesinden çekiştirile çekiştirile getirilir gerisin geriye. Bu yetmezmiş gibi ağzı açık, boyalı dev bir istiridyeyi andıran yerde turistlere teşhir edilir fotoğrafı çekilsin diye. Devlet, malını dilediğince kullanmaktadır ve tüm bunlar da yetmezmiş gibi halk onun uğursuz olduğunu düşünüp cadıyı öldürün diye slogan atar onu gördükleri her yerde. Bir tanesi akrabalarını yediğini düşünüp otobüste kıstırır onu. Bir taşlanmadığı kalmıştır. Kaçınılmaz sona doğru ilerleriz bu şekilde. En acıklı sahnesiydi belki de küçük kız’ın tıpkı cadı doktoru gibi dans ederek yağmur yağdırmaya çalıştığı sahne. Tıpkı kesilen bir tavuk gibi can çekişmektedir Shula. Cadılık, istenmemek, bir maymun gibi sergilenmek, yaşından büyük kararlar vermek zorunda olması ve her zaman kendinden büyük insanlarla birlikte oluşundan ötürü ona ağır gelen yükü daha fazla taşıyamaz hale gelir küçük kızı. Mutsuzluğunun nedenini keçi olmayı reddedişine bağlar küçük kız dili döndüğünce. Çünkü bir keçi özgürce gezebilir ve de canı isteyince yer. Shula ise mutsuzluktan ölür sonunda. Onu tek önemseyenlerse kendi gibi cadı olarak fişlenen yaşlı cadılardır. Tek onlar vardır arkasından ağlayan, cenazesini kaldıran.

“Bu son kutlama.
Herkes gelsin Shula için söyleyelim.
Bir doğum günü kutlaması,
Bir düğün günü kutlaması
Ama bu o kızın son kutlaması.” Yaşlı ve gözü yaşlı cadılar korosu